مالیات صلح عمری چیست و چگونه محاسبه می شود؟ - آموزشی

مالیات صلح عمری یکی از انواع مالیات‌های مربوط به انتقال اموال و دارایی‌ها است که هنگام صلح ملک یا دارایی به دیگری در زمان حیات، مشمول مالیات می‌شود. در این مقاله از لیموتکس به صورت جامع توضیح داده‌ایم:

• تعریف مالیات صلح عمری و تفاوت آن با مالیات بر ارث

• نحوه محاسبه مالیات بر اساس ارزش ملک یا دارایی

• مراحل ثبت و پرداخت در سامانه‌های مالیاتی

• نکات مهم قانونی و استثناهای ممکن

این آموزش به مودیان حقیقی و حقوقی، حسابداران و وکلای مالیاتی کمک می‌کند تا مالیات صلح عمری را به‌درستی محاسبه و پرداخت کرده و از جرایم احتمالی جلوگیری کنند.

به طور کلی مالیات بر دارایی و درآمد افراد تعیین می شود. مالیات بر ارث نیز نوعی مالیات است که بر دارایی ها، درآمدها و سپرده های شخص متوفی وضع می شود و طبقات مختلفی دارد. مالیات بر صلح عمری یکی از این طبقات مالیاتی است، اما قبل از پرداختن به مالیات صلح عمری و نحوه محاسبه آن، باید بدانیم که صلح عمری چیست و چگونه تعریف می شود.

صلح عمری یک نوع قرارداد است که به واسطه آن فرد مالک یک دارایی تصمیم می گیرد که در زمان حیات خود، اصل مال را به شخص دیگری انتقال دهد. اما حق استفاده از منافع مال (مانند درآمد و ارتقاء) تا پایان عمر مالک برای خودش محفوظ می ‌ماند. با بستن قرارداد صلح عمری، شخصی که به نفع او (متصالح) صلح شده است، به عنوان مالک اصلی مال محسوب می ‌شود. بنابراین بعد از فوت مالک اصلی (مصالح)، همچنان مالکیت منافع مال از آن متصالح خواهد بود.

قوانین و نکات مالیات بر ارث

آیا صلح عمری مشمول مالیات می‌شود؟

بله — مطابق قوانین ایران، انتقال ملک از طریق صلح عمری «نقل و انتقال قطعی» محسوب می‌شود و مشمول مالیات نقل و انتقال است.

• طبق ماده ۵۹ قانون مالیات‌های مستقیم، نقل و انتقال قطعی املاک (از جمله صلح عمری) مشمول مالیات به میزان ۵٪ ارزش معاملاتی ملک است.

• همچنین اگر انتقال «حق واگذاری محل / حق کسب یا پیشه یا حق تصرف محل» (مثلاً سرقفلی، حق کسب، امتیازات محل) باشد، مشمول مالیات به نرخ ۲٪ خواهد بود.

🧮 نحوه محاسبه مالیات صلح عمری

برای محاسبه مالیات باید به دو معیار توجه شود:

مثال: اگر ملکی با ارزش معاملاتی ۱۰ میلیارد ریال (معادل ۱ میلیارد تومان) تحت صلح عمری منتقل شود، مالیات نقل و انتقال بر اساس ۵٪ → یعنی ۵۰۰ میلیون ریال خواهد بود.

تفاوت صلح عمری با هبه یا وصیت — چرا صلح عمری خاص است؟

• در وصیت، انتقال مالکیت بعد از فوت وفادار به سهم ارث انجام می‌شود؛ اما در صلح عمری، انتقال مالکیت از زمان ثبت سند رسمی است.

• برخلاف هبه (وقتی مال بلاعوض داده می‌شود)، صلح عمری معمولاً با حفظ حق انتفاع برای مالک همراه است — یعنی مالک همچنان می‌تواند از ملک استفاده کند تا پایان عمر.

• بنابراین از دید قانون مالیاتی، صلح عمری «انتقال قطعی مالکیت» تلقی می‌شود و مالیات آن بر اساس ماده ۵۹ مقرر می‌شود.

مراحل ثبت صلح عمری + پرداخت مالیات

1. مراجعه به دفتر اسناد رسمی و تنظیم سند صلح عمری همراه با مدارک لازم: سند مالکیت (تک‌برگی یا منگوله‌دار)، شناسنامه/کارت ملی طرفین، استعلام شهرداری و مالیات بر دارایی و مالیات نقل و انتقال و …

2. تعیین «ارزش معاملاتی» ملک: بر اساس بخشنامه اداره دارایی / استاندارد کشور، که ملاک محاسبه مالیات خواهد بود.

3. محاسبه مالیات: ۵٪ ارزش معاملاتی ملک (و ۲٪ حق واگذاری اگر وجود داشته باشد).

4. پرداخت مالیات و ارائه مدارک مالیات پرداخت‌شده به دفتر اسناد رسمی — بدون این پرداخت، سند انتقال ثبت نخواهد شد.

5. دریافت سند جدید: با نام متصالح + حفظ شرایط حق انتفاع تا پایان عمر مصالح در سند.

نکات، هشدارها و استثناها (آنچه باید بدانید)

• حتی اگر انتقال به‌صورت خانوادگی، بدون دریافت وجه، و با هدف تقسیم میراث، صلح عمری تنظیم شود، مالیات نقل و انتقال باز هم بر اساس ارزش معاملاتی اعمال می‌شود.

• مالیات صلح عمری نسبت به مالیات بر ارث معمولاً کمتر است: چرا که مالیات بر ارث بر اساس سهم ارث و ارزش ملک بعد از فوت محاسبه می‌شود و اغلب مشمول طبقات و مقررات پیچیده‌تر است.

• قبل از هرگونه اقدام، استعلام دقیق «ارزش معاملاتی / منطقه‌ای ملک» از اداره دارایی یا دفاتر اسناد رسمی بسیار مهم است، چون محاسبه مالیات بر اساس این عدد خواهد بود.

• اگر ملک یا حق واگذاری تحت شرایط خاص (مثل اوقافی بودن، حق سرقفلی، حق کسب یا پیشه) باشد، باید با دقت بیشتری قرارداد تنظیم و مالیات منتقل‌شده مطابق ضابطه پرداخت شود.

چرا ممکن است بعضی فکر کنند «صلح عمری مالیات ندارد» — اشتباه رایج

• بعضی افراد صلح عمری را معادل «وصیت» یا «امانت خانوادگی» فرض می‌کنند — در حالی که از نظر حقوقی و مالی، صلح عمری انتقال قطعی مالکیت است.

• ابهام در ارزش واقعی ملک (قیمت بازار vs. ارزش معاملاتی) موجب می‌شود مالیات ممکن است کمتر یا بیشتر از حد انتظار باشد.

• بعضی دفاتر اسناد رسمی ممکن است توصیه به تخفیف یا بخشش مالیات کنند، اما این صرفاً به سیاست دفترخانه و مذاکره با اداره دارایی بستگی دارد — قانون ۵٪ را الزام کرده است.

جمع‌بندی و توصیه برای مودیان و صاحبان ملک

مالیات صلح عمری یکی از مهم‌ترین مالیات‌هایی است که در انتقال ملک از طریق قرارداد صلح باید مد نظر باشد. اگر قصد دارید ملکی را به فرزند یا فردی دیگر منتقل کنید و می‌خواهید با حق انتفاع مادام‌العمر برای خودتان همراه باشد، حتماً:

• قرارداد صلح عمری را در دفتر اسناد رسمی تنظیم نمایید

• ارزش معاملاتی ملک را استعلام کرده و مالیات ۵٪ را محاسبه و پرداخت کنید

• حق واگذاری محل / حق کسب / سرقفلی را در قرارداد مشخص کرده و مالیات ۲٪ را لحاظ کنید (در صورت وجود)

• مدارک پرداخت مالیات و دیگر استعلام‌ها را بایگانی کنید تا در صورت بازرسی دچار مشکل نشوید

مدارک لازم برای مالیات صلح عمری

در زمان بررسی مالیات صلح عمری و وصیت، مدارک لازم برای تنظیم قرارداد صلح عمری عبارتند از:

سند تک برگ (سند منگوله ‌دار ملک):

به منظور انعقاد قرارداد صلح عمری، می بایست سند تک برگ یا همان منگوله ‌دار ملکی که قرار است مورد صلح قرار بگیرد، ارائه شود. در صورتی که ملک در حال ساخت باشد، باید پایان کار آن نیز مورد تایید قرار گیرد.

استعلام شهرداری:

جهت احراز صلاحیت ملک و بررسی اطلاعات شهرسازی و شهرداری، استعلام شهرداری باید تهیه شود.

استعلام دارایی:

این نوع استعلام به جهت کسب اطمینان از مالکیت ملک و بررسی وضعیت حقوقی ملک مورد صلح به کار گرفته می ‌شود.

کارت ملی هر دو شخص صالح و متصالح:

برای احراز هویت و شناسایی طرفین معامله، کارت ملی هر دو شخص صالح و متصالح باید ارائه شود.

شناسنامه هر دو شخص صالح و متصالح:

شناسنامه هر دو طرف معامله، یعنی صالح و متصالح، جهت تأیید هویت و اطمینان از صحت اطلاعات شخصی باید ارائه شود.

استعلام ثبت:

استعلام ثبت از اداره‌ ثبت و اسناد برای بررسی وضعیت ثبتی ملک و همچنین بررسی وجود هرگونه رده ‌بندی، اختلاف یا اعتراضی در خصوص ملک استفاده می ‌شود.

اجاره‌ نامه عرصه:

در صورتی که ملک مورد صلح عمری ملک اوقافی باشد، باید اجاره ‌نامه عرصه نیز ارائه شود ( این مدرک برای اثبات حقوق و وضعیت اجاره‌ای ملک اوقافی استفاده می ‌شود).

بیشتر بخوانید : نکات و حزییات مالیات نقل و انتقال ملک به فرزند در زمان حیات