مالیات بر درآمد چیست؟ نحوه محاسبه و نکات مهم - آموزشی

مالیات بر درآمد یکی از پایه‌های مهم نظام مالیاتی ایران است که بر مبنای درآمد افراد و شرکت‌ها اعمال می‌شود. این مالیات می‌تواند شامل درآمد حقوق، درآمد مشاغل، سود سرمایه‌گذاری و سایر منابع درآمدی باشد.

در این مقاله از نرم افزار واسط ارسال صورتحساب لیمـوتِکس به‌طور کامل به بررسی موارد زیر پرداخته‌ایم:

• تعریف مالیات بر درآمد و اهمیت آن

• نحوه محاسبه مالیات بر درآمد برای حقوق‌بگیران و مشاغل

• معافیت‌ها و تخفیف‌های قانونی قابل اعمال

• نکات مهم برای ثبت و ارسال اطلاعات مالیاتی در سامانه مودیان

با مطالعه این راهنما، مودیان حقیقی و حقوقی می‌توانند مالیات بر درآمد خود را به‌صورت صحیح و مطابق قوانین پرداخت کنند و از جریمه‌ها و اشتباهات رایج جلوگیری نمایند.

انواع مالیات در ایران چه مواردی را شامل می شود؟

مالیات نقش مهمی در اقتصاد هر کشور دارد. در این راستا، قانون‌گذار ایران در قانون مالیات‌های مستقیم، انواع مالیات‌ها را مشخص کرده و به روزرسانی‌های لازم را انجام می‌دهد تا اقتصاد بهتری در جامعه ایجاد شود.

یکی از مالیات‌های ذکر شده، مالیات بر درآمد مشاغل آزاد است. این مالیات قوانین و روش محاسبه خاص خود را دارد. مشمولان این مالیات باید در زمان تعیین شده، طبق مراحل مشخص شده، اظهارنامه خود را ثبت و مالیات را پرداخت کنند. در غیر این صورت، ممکن است جریمه شوند.

این مالیات از افرادی که مشاغل آزاد دارند یا شرکت های مدنی تشکیل می‌دهند، دریافت می‌شود. نرخ این مالیات بین 15 تا 25 درصد درآمد این افراد تعیین شده است.

بنابراین، در این مقاله، ما به توضیح مالیات بر درآمد مشاغل آزاد، نحوه ورود به سامانه مربوطه، میزان و روش محاسبه این مالیات می‌پردازیم. همچنین به ثبت اظهارنامه مالیات بر درآمد مشاغل و زمان و مهلت ثبت آن، به ویژه برای مشاغل گروه سوم انفرادی، خواهیم پرداخت.

مالیات بر درآمد مشاغل آزاد باید از طریق درگاه ملی مالیات ثبت شود. مهلت ثبت اظهارنامه برای اشخاص حقیقی تا 31 خرداد هر سال است. این مالیات از افرادی که مشاغل آزاد دارند یا شرکت های مدنی تشکیل می‌دهند، دریافت می‌شود. نرخ این مالیات بین 15 تا 25 درصد درآمد این افراد تعیین شده است.

تعریف مالیات بر درآمد مشاغل

برای فهم مالیات بر درآمد مشاغل، ابتدا باید بدانیم که این مالیات در فصل سوم قانون مالیات‌های مستقیم شامل چه مواردی است. انواع مالیات بر درآمد شامل مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی، مالیات بر درآمد کشاورزی، مالیات بر درآمد مشاغل، مالیات بر املاک و درآمدهای تصادفی است. تعریف دقیق مالیات بر درآمد مشاغل در ماده 93 این قانون آمده است. بر اساس این ماده، درآمدی که یک شخص حقیقی در ایران از شغل‌های مختلف کسب می‌کند، پس از کسر معافیت‌های تعیین شده، مشمول مالیات بر درآمد مشاغل خواهد بود. همچنین درآمد شرکت‌های مدنی و فعالیت‌های مضاربه نیز در صورتی که عامل یا صاحب سرمایه فرد حقیقی باشد، تحت این مالیات قرار می‌گیرد.

طبق این ماده، مالیات بر درآمد مشاغل آزاد به درآمدهایی تعلق می‌گیرد که افراد حقیقی (غیر از کارمندان) یا شرکت‌های تجاری و مدنی از فعالیت‌های خود به دست می‌آورند. این شامل درآمدهای نقدی و غیرنقدی که افراد به صورت بلاعوض یا از طریق دیگر به دست می‌آورند، نیز می‌شود. این مالیات باید در زمان‌های مشخص به سازمان امور مالیاتی پرداخت شود.

همچنین، طبق ماده 94 قانون مالیات‌های مستقیم، درآمد شامل مجموع فروش کالا و خدمات، به علاوه سایر درآمدهای اشخاص حقیقی (بعد از کسر هزینه‌ها) است که در دیگر فصول قانون مشمول مالیات شناخته نشده است.

فرایند محاسبه مالیات بر درآمد

محاسبه مالیات بر درآمد مشاغل از تعیین درآمد ناخالص شروع می‌شود. این شامل جمع‌آوری کل درآمدها و مزایای اقتصادی فرد یا کسب‌وکار است. این رقم ناخالص مبنای محاسبه مالیات قرار می‌گیرد.

با کسر معافیت‌های قانونی مانند معافیت‌های بیمه‌ای و سایر کسورات مجاز، درآمد مشمول مالیات مشخص می‌شود. همچنین، مالیات بر ارزش افزوده به عنوان بخشی از تعهدات مالیاتی، تاثیر زیادی بر عملکرد اقتصادی کسب‌وکارها دارد.

برای درآمدهایی تا 47 میلیون و 500 هزار تومان، معافیت کامل از مالیات وجود دارد. درآمدهای بالاتر مشمول مالیات با نرخ‌های 15، 20 و 25 درصد هستند.

این ساختار مالیاتی شفافیت و عدالت را تضمین کرده و اطمینان می‌دهد که هر فرد یا کسب‌وکاری بر اساس سطح درآمد خود مالیات بپردازد.

سامانه استعلام مالیات بر درآمد

سامانه مالیات بر درآمد، به نشانی my.tax.gov.ir، یکی از زیرمجموعه‌های سامانه عملیات الکترونیکی امور مالیاتی tax.gov.ir است که توسط سازمان امور مالیاتی کشور راه‌اندازی شده است. افرادی که می‌خواهند اظهارنامه مالیات بر درآمد مشاغل را ثبت کنند، از جمله مشاغل گروه سوم فردی، باید به این سامانه مراجعه کنند. در ادامه، روش ورود به این سامانه با یک راهنمای تصویری توضیح داده شده است.

در ابتدا، متقاضی باید آدرس my.tax.gov.ir را در مرورگر خود جستجو کرده و نام کاربری و رمز عبور خود را وارد کند.

سپس، متقاضی وارد صفحه‌ای مشابه تصویر زیر می‌شود و باید کد ارسال شده به تلفن همراهش را در کادر مربوطه وارد کند.

با وارد کردن این کد تایید، فرد می‌تواند به سامانه مالیات بر درآمد دسترسی پیدا کند و از امکانات آن استفاده نماید.

طبقه‌بندی صاحبان مشاغل

برای محاسبه مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی، اولین عامل گروه شغلی است که کسب‌وکار به آن تعلق دارد.

از ابتدای سال 1400، طبق اصلاحات آیین‌نامه اجرایی ماده 95 قانون مالیات‌های مستقیم، دسته‌بندی صاحبان مشاغل و مسئولیت‌های مالیاتی هر گروه به صورت کامل بیان شده است.

سازمان امور مالیاتی، افراد حقیقی را به سه گروه تقسیم می‌کند:

گروه اول

گروه اول شامل فعالیت‌هایی است که به دلیل حجم بالای آن‌ها تحت نظارت بیشتری برای مالیات قرار می‌گیرند. این گروه شامل افراد کلیدی در اقتصاد است که ثبت اظهارنامه مالیاتی آن‌ها اهمیت زیادی دارد.

این گروه شامل:

• تمام واردکنندگان و صادرکنندگان
• مالکان کارخانه‌ها و واحدهای تولیدی
• صاحبان هتل‌های سه ستاره و بالاتر
• مدیران بیمارستان‌ها، زایشگاه‌ها و کلینیک‌ها
• صراف‌ها
• مدیران فروشگاه‌های زنجیره‌ای
• صاحبان موسسات حسابرسی
• ارائه‌دهندگان خدمات مالی و مشاوره
• مدیران موسسات حمل‌ونقل

این افراد با ثبت صحیح اظهارنامه مالیاتی خود، نه تنها به تعهدات قانونی خود عمل می‌کنند، بلکه نقش مهمی در تأمین منابع مالی دولت و توسعه اقتصادی دارند.

دقت در ثبت اظهارنامه مالیاتی برای این گروه از کسب‌وکارها اهمیت بالایی دارد، زیرا تأثیر مستقیم بر سلامت مالی اقتصاد دارد.

بیشتر بخوانید : آموزش جامع ارسال اظهارنامه مالیاتی

گروه دوم

گروه دوم شامل فعالیت‌هایی است که درآمدشان در یک بازه مشخص قرار می‌گیرد. این گروه باید توجه بیشتری به ثبت و نگهداری اسناد مالی و مالیاتی داشته باشند.

این شامل:

• نگهداری اسناد درآمدی: فروش کالا و خدمات و سایر درآمدها
• نگهداری اسناد هزینه: خرید کالا، خدمات و دارایی‌ها
• تهیه صورت درآمد و هزینه ماهانه
• تهیه صورت درآمد و هزینه سالانه

گروه سوم

گروه سوم شامل مشاغلی است که فعالیت‌های خود را بر اساس اصول مالیاتی خاص انجام می‌دهند. این گروه به دلیل تنوع فعالیت‌ها نیاز به دقت ویژه‌ای در اجرای تکالیف مالیاتی دارد.

مدیریت حقوق و دستمزد نقش مهمی در این زمینه دارد. وظایف این گروه شامل:

• نگهداری اسناد درآمدی: شامل فروش‌ها و خدمات
• ثبت و نگهداری اسناد هزینه‌ای: هزینه‌های خرید کالا و خدمات
• تهیه خلاصه درآمد و هزینه سالانه

هزینه‌های قابل قبول برای صاحبان مشاغل

برخی از مودیان، هزینه‌هایی را ارائه می‌دهند که ممکن است توسط سازمان مالیاتی پذیرفته شوند یا نشوند. بر اساس ماده 147 قانون مالیات‌های مستقیم، هزینه‌های قابل قبول باید مستند و مرتبط با کسب درآمد در دوره مالی باشند و در حد متعارف قرار گیرند.

بیشتر بخوانید : هزینه های قابل قبول مالیاتی تعریف و نکات

ماده 148 نیز به هزینه‌های قابل قبول برای سازمان امور مالیاتی اشاره دارد. برخی از این هزینه‌ها شامل موارد زیر هستند:

قیمت خرید کالاهای فروش رفته یا مواد اولیه هزینه‌های استخدام کارکنان بر اساس تخصص اجاره محل کار یا مؤسسه اجاره ماشین‌آلات و تجهیزات هزینه‌های آب، برق، سوخت، و مخابرات مبالغ بیمه و حق امتیاز هزینه‌های تحقیقات و آموزش هزینه‌های فرهنگی و ورزشی برای کارکنان در حد مشخص شده

استفاده درست از هزینه‌های قابل قبول طبق مواد 147 و 148 می‌تواند به کاهش درآمد مشمول مالیات و در نتیجه، کاهش مالیات کمک کند.

در زمینه معافیت مالیاتی، قانونی وجود دارد که بیان می‌کند به ازای هر 10 درصد افزایش در درآمد مشمول مالیات نسبت به سال گذشته، یک درصد از نرخ‌های مالیاتی کاهش می‌یابد. برای استفاده از این تخفیف، باید بدهی مالیاتی سال قبل تسویه شود و اظهارنامه در مهلت مشخص ارائه گردد.

اگر افراد در پرداخت مالیات خود به مدت 3 سال منظم باشند، درصدی به عنوان تشویق از مالیات آن‌ها کسر یا بازگردانده خواهد شد.

برخی کسب و کارها مانند تولیدکنندگان صنایع دستی نیز از معافیت مالیاتی برخوردارند.

بیشتر بخوانید : بررسی انواع معافیت های مالیاتی، شرایط مشمولیت و نحوه بهره مندی

سخن آخر 

ممنون که تا پایان این مقاله با سامانه صدور و ارسال صورتحساب الکترونیکی لیموتکس همراه بودید. در این مطلب به بررسی مالیات بر درآمد نحوه محاسبه و نکات مهم آن پرداختیم. لطفا از دیگر مقاله های لیموتکس دیدن فرمایید.